Dobitė e ēajit dhe kafes
Shkruar nga Fexhrie Kaēiu
Burimet bashkėkohore mjekėsore pajtohen rreth asaj se kafeja e nxit krijimtarinė e njeriut nėse mirret nė sasi tė vogla ose tė arsyeshme (30-200ml nė ditė).
Kafeja, p.sh., nxit tė menduarit, siē thotė dijetarja amerikane Xhudit Vartman, dhe e rrit elasticitetin e trupit. Mirėpo, ajo mund tė jetė pengesė nė punėn qė kėrkon shkathtėsinė e gishtave, siē ėshtė futja e perit nė gjilpėrė, gjuajtja nė cak, etj.
Kafeja dhe ēaji mund tua pėrmirėsojnė disponimin disa njerėzve. Kėto lėngje te disa mund tė ndikojnė nė mėnyrė antidepresive.
Konsumimi i tepėrt i kafes dhe ēajit
Konsumimi i 300 mg kofein nė ditė ėshtė i tepruar. Kjo don tė thotė pirja e 5 filxhanave tė kafes instant qė pėrmban deri nė 60 mg tė kėsaj materieje.
Ai qė pin 10 filxhana tė ēajit tė thjeshtė (qė pėrmbajnė nga 30 mg kofeinė) konsumon shumė kofeinė.
Kafeja dhe ēaji ndikojnė ndryshe te njerėz tė ndryshėm e ndonjėherė edhe personi i njėjtė reagon ndryshe nė kėto pije.
Ai qė i konsumon nė sasi tė tepruar kėto pije, ndjen tension, shqetėsim, zemėrim, pagjumėsi
kurse sasitė ekstreme tė konsumimit tė kofeinit (mbi 500 mg nė ditė) sjellin: tronditje (turbullim) dhe agresivitet, nervozė, pagjumėsi, plogėshti si dhe mund tė sjellė edhe ērregullimin e punės sė zemrės.
Disa indikatorė flasin se konsumimi i tepruar i kafes dhe ēajit e rrit nivelin e kolesterinės nė gjak. Njė numėr i madh studimesh tregojnė nė ekzistimin e lidhjes mes kafes dhe kolesterinės derisa tė tjerat e mohojnė kėtė. Ėshtė evidente se konsumimi me masė i kafes nuk ka ndikim tė dukshėm nė kolesterinėn.
Disa dijetarė u rekomandojnė personave qė kanė pasur infarkte tė mos pinė mė tepėr se katėr filxhana kafe tė huaj nė ditė. (Me kafen e huaj kuptohet kafja qė konsumohet nė Perėndim, e cila pėrgatitet nė atė mėnyrė qė njė lugė e madhe me kafe futet nė gotė me ujė, sikur neskafeja, etj.)
Sa i pėrket kofeinit nė kafenė arabe dhe turke ai dallon varėsisht prej mėnyrės sė pėrgatitjes dhe ashpėrsisė sė bluarjes sė kokrrės.
Palpitacioni ėshtė tė rrahurit e fuqishėm ose tė shpejtė tė zemrės. Shpeshherė kėto rrahje shfaqen si rezultat i konsumimit tė pamasė tė kafes, ēajit ose stimulantėve tė tjerė qė pėrmbajnė kofein.
Disa raporte mjekėsore tregojnė se mund tė ketė lidhje mes konsumimit tė tepruar tė kafes dhe rritjes sė kolesterinės nė gjak. Mjekėt i kėshillojnė njerėzit qė i kanė tė sėmura arteriet e zemrės tė konsumojnė sa mė pak kafe.
Dr. Stjuarti, emėr i njohur nė shkencėn e tė ushqyerit nė Britani, thotė: Ne nė kohėn e sotme harxhojmė sasi tė mėdha tė kafes dhe ēajit, qė shkakton pagjumėsi te disa njerėz dhe e rrit shqetėsimin shpirtėror dhe plogėshtinė.
Njė filxhan me kafe apo ēaj, i bėn njerėzit tė kėnaqen kudo qė tė ndodhen dhe jetojnė. Bota konsumon pesė bilionė kilogramė kafe pėr ēdo vit. Kurse kafeja, ēaji, koka kola dhe ēokolata pėrmbajnė kofein. Shumica konsiderojnė se kofeini nuk ėshtė i rrezikshėm pėr shėndetin. Mirėpo, ekziston frika se kjo materie ka lidhje me kancerin nė pankreas dhe aparatin urinar. Ende diskutohet pėr lidhjen mes kofeinit dhe sėmundjeve tė arterieve koronare.
Finlandezėt konsiderohen konsumuesit mė tė mėdhenj tė kafes nė botė. Pas tyre vijnė suedezėt, danezėt, norvegjezėt, holandezėt, amerikanėt, zviceranėt, kanadezėt, italianėt, britanezėt, japonezėt, etj.
Kafeja dhe shtatzėnia
Njė numėr i madh i hulumtuesve tregojnė se konsumimi i kafes nė sasi tė madhe gjatė shtatzėnisė mund tė sjell deri tė lindja e fėmijėve me anomali ose me peshė tė vogėl. Pėr kėtė shkak Enti pėr Ushqim dhe Ilaēe (FSA) nė Shtetet e Bashkuara, gratė shtatzėna i kėshillon qė gjatė shtatzėnisė tė konsumojnė sasi sa mė tė vogėl tė kafes. Gjithashtu, pėrveē shtatzėnave, mjekėt kėshillojnė edhe gjidhėnėset dhe fėmijėt qė ti shmangen kafes ose mos tė konsumojnė mė tepėr se 200 mg kofein nė ditė.
Rekomandohet qė kafeja ose ēaji tė shtyhen pėr njė ose dy orė pas konsumimit tė ushqimit. Dr. Vartmani nga Instituti i Masaēusest nė Amerikė ka thėnė:
Tė pish kafe pas asaj tė mėngjesit d.m.th., gjatė ditės ėshtė tė konsumosh pa tė drejtė kombinime kimike plotėsuese nė trup.
Dr. Rixhstejni nė artikullin e publikuar nė Revistėn e Mjekėsisė Amerikane, nė vitin 1989 ka thėnė: Ndikimi i kofeinit nė kafe ose ēaj, zgjat 12 deri 20 orė. Pirja e dy filxhaneve neskafe, p.sh., (e cili pėrmban 150-200 mg kofein) para fjetjes shkakton ērregullim tė madh tė gjumit.
